Het gaat beroerd met de natuur in NL, maar met de Onlanden goed. Wat is het geheim van het gebied?
De Onlanden is nog maar een jong natuurgebied, maar vormt een paradijs voor allerlei moerasvogels. Foto: Archief DVHN / Jaspar Moulijn
Hij heeft een gelig koppie en een donker schild, meet zo’n anderhalve centimeter en was al sinds de jaren ‘70 niet in Noord-Nederland aangetroffen: de gestreepte waterroofkever. In de zomer van 2020 viste onze huisbioloog Rick Middelbos in korte tijd drie uit het water in de Onlanden.
,,Dus of hij is in bijna vijftig jaar niet gevonden - wat onwaarschijnlijk is, want hij is zeker gezocht’’, vertelt Rick. ,,Of het betekent dat het natuurherstel hier succesvol is geweest.’’
Somber, met een sprankje hoop
Die conclusie trekt het Wereldnatuurfonds (WNF) ook over De Onlanden, een gebied van zo’n 2500 hectare op de grens van Groningen en Drenthe. Deze week publiceerde het WNF een onderzoek naar de staat van de natuur in Nederland. Heel kort gezegd stemmen de conclusies niet vrolijk, maar wel een beetje hoopvol. Mede met dank aan de Onlanden.
In veel soorten natuurgebieden, vooral hoogveen, hei en bos, leven steeds minder soorten dieren en planten. Ze houden het niet vol door vervuiling in het water en stikstof in de bodem. Tegelijk zien de onderzoekers ook gebieden waar de natuur het dankzij herstelmaatregelen beter is gaan doen - zoals De Onlanden, en de valleien van de Hunze en de Drentsche Aa die er vlakbij liggen.
Watergebieden doen het goed
,,En dat terwijl het als natuurgebied pas net onderweg is’’, zegt boswachter Bart Zwiers van Natuurmonumenten. De Onlanden ontstonden als waterberging voor de stad Groningen, waar in 1998 de grachten van de stad dreigden te overstromen na hevige regenval. In de jaren erna werd het gebied van landbouwpolder veranderd in een waterrijk moeras. ,,We hebben de natuur echt de ruimte gegeven, en het vertrouwen dat ze terugkomt als ze die ruimte krijgt’’, zegt Zwiers. ,,De Onlanden hebben ons niet teleurgesteld. Eigenlijk zijn we positief verrast.’’
De Onlanden is in Nederland niet enig in z’n soort; er zijn meer natte gebieden waar het relatief goed gaat. Hoe komt dat? ,,Onder meer door hun dubbelfunctie’’, denkt bioloog Middelbos. ,,Ze zijn niet alleen natuurgebied, maar ook waterbuffer. Daar komt bij dat natte gebieden sowieso niet heel geschikt zijn voor landbouw, dat maakt het gemakkelijker om ze op te geven voor natuur.’’
Stikstof
Er is nog een belangrijke factor. ,,De stikstofgevoeligheid van natte natuur is laag’’, legt Middelbos uit. ,,Het gaat om relatief voedselrijk en verzuurd gebied. Dat is veel minder kwetsbaar dan schrale zandgrond, waar stikstof de balans enorm kan verstoren.’’
Zulke schrale natuur hebben we ook in Noord-Nederland, vooral in Drenthe. ,,Hoogveengebieden, heidevelden, bos op zandgrond en agrarisch gebied: daar gaat het echt slecht mee. Natuurherstel lijkt op dit moment alleen te werken als we de boel onder water zetten’’, merkt Middelbos op.
Geen linkse hobby
Dat kan anders, stelt het WNF, maar dan moeten de uitstoot van stikstof en de vervuiling in het water fors omlaag. Binnenkort wordt nieuwe Europese wetgeving van kracht die de bescherming van natuur duidelijker regelt. Het gaat dan niet alleen om gebieden die een officiële Natura 2000-status hebben, maar álle natuur.
Dat komt niks te vroeg, vindt Rick. ,,Het frustreert me dat natuur soms wordt neergezet als een soort linkse hobby. Natuur is niet links of rechts, het is voor ons allemaal belangrijk. We moeten echt werk maken van betere verbindingen tussen natuurgebieden. Als er een houtwal tussen twee heideterreinen zit, helpt dat insecten al om over te steken.’’
