WOB: Provincie bestelt nepreviews. Liegt daarover de moeder. Gooit bureau voor de bus. En hoopt “op doofpot”

De provincie Groningen lanceert samen met provincie Drenthe de website Doorfiertsroute.nl op 15 oktober vorig jaar . Op die site wordt belangrijke informatie gedeeld over een lading nieuwe, gelikte en snelle fietspaden in de regio. Die zijn aangelegd om de forens uit de auto en op de fiets te jagen. Om het eigen werk goed te promoten, wordt de site gevuld met ronkende reviews van random fietsers. Maar die blijken niet zo random te zijn als de site doet vermoeden. De personen op de foto’s zijn ingehuurde modellen. Dat publiceren we op dezelfde dag dat de site live gaat.

“Uitspraken zijn wel echt gedaan”

Woordvoerder Irma de Haan meldt destijds dat er sprake is van een fout. Tegelijk wordt de soep, volgens haar, niet zo heet gegeten als wij hem opdienen: “De uitspraken zijn wel echt gedaan door de mensen die op de foto staan. De naam die erbij staat, klopt niet. Ik heb direct opdracht gegeven om de namen te verwijderen.” Eem later zijn die inderdaad weggehaald. Maar de ronkende teksten staan er nog en worden nog steeds gekoppeld aan ‘echte mensen’ op een fiets, waarvan sommigen niet eens in Groningen of Drenthe wonnen. Aan de NOS laat de provincie twee dagen later weten dat het echt niet de bedoening was. Fout van het reclamebureau. “Daarover gaan we in gesprek.”

Dat antwoord wordt in meer woorden herhaald in reactie op vragen van Groninger Belang en CDA in de Provinciale Staten. Beide partijen willen naar aanleiding van de publicatie weten hoe de vork exact in de steel zit. Want het is niet goed dat de overheid betaalde nepreviews inzet om eigen werk te promoten, dat druist nogal in tegen de constant beloofde eerlijke, open en transparante overheid. De provincie bevestigt begin november naar de partijen de correctheid van ons artikel, betreurt de gang van zaken, hecht waarde aan betrouwbaarheid en baalt dat het op deze manier in het nieuws is gekomen. Daarnaast geeft het provinciebestuur aan dat integriteit belangrijk is en de provincie nooit opdracht heeft gegeven om uitspraken van personen op onjuiste wijze te presenteren.

Echt nooit. Knoop dat in de oren.

Schuld van het reclamebureau

Volgens Gedeputeerde Staten (zeg maar het kabinet van de provincie) ligt wederom de fout bij het ingehuurde communicatiebedrijf. Dat wordt in ieder geval medegedeeld aan de Statenleden (soort Tweede Kamer van Grunn): “Dat bureau heeft de website gemaakt. In de voorbereiding hebben ze concepten getoond waarbij foto’s, namen en teksten stonden. Volgens dat bedrijf zijn de gebruikte uitspraken echt door de modellen, die enthousiaste fietsers zijn, gezegd tijdens het voorgesprek. Het communicatiebedrijf heef vervolgens fout gehandeld met de koppeling tussen de uitspraak, foto en naam. Wij hadden dat niet door omdat dit voor ons herkenbare uitspraken zijn.”

Uit documenten die we kort daarna ontvangen, blijkt het tegenovergestelde . De provincie was op de hoogte van het gebruik van modellen. Sterker: het waren ambtenaren die daar, tot tegenzin van het reclamebureau dat met echte mensen wilde werken, op aandrongen. Andre Westra, hoofdwoordvoerder van de provincie, blijft ondanks de bewijzen de leest volhouden. “De beantwoording van de Statenvragen spreken voor zich, daar hebben we niets aan toe te voegen of af te doen. Mocht het bureau een andere lezing hebben, dan gaan we graag met hen in gesprek. Dit doen we rechtstreeks met hen en niet via de media. De fout die gemaakt is betreuren wij, maar hebben we nog dezelfde dag hersteld.”

Hoe klein bier een ketel gerstenat wordt waar zelfs Vindicat de hik van krijgt

Daar geloven we niks van. Alle reden dus om ze de moeder te wobben. Dat verzoek tot openbaarheid van bestuur heeft de provincie tot ver over de wettelijke max gerekt en getraineerd . Maar de documenten zijn dus binnen. En hoe. Bijna 140 PDF’s vol mailwisselingen, appcontacten, rapportages en draaiboeken waaruit blijkt dat de provincie jokt tegen pers en Statenleden. En, om het nog bouder te maken, het reclamebureau vervolgens ten onrechte voor de bus gooit.

Om het een beetje behapbaar te maken, staat hieronder op chronologische volgorde het spel uitgelegd dat de provincie speelt met media, het reclamebureau en de Statenleden. Alles wat genoemd wordt, is daadwerkelijk zo gebeurd en kunnen we staven met de documenten uit het WOB-verzoek en papparassen die via een andere weg bij ons zijn gekomen.

Begin maart 2021

Initio wint na een openbare inschrijving de opdracht om Doorfietsroute.nl met een campagne in de markt te zetten. In de originele plannen wil Initio gebruik maken van echte mensen om er een echte publiekscampagne van te maken.

20 Mei 2021

Er is overleg tussen Initio en het provinciebestuur. Er worden zes persona’s opgesteld die mogelijke gebruikers moeten voorstellen. Dat doen marketeers graag, zodat ze gericht aan de slag kunnen met de promotie voor het product. In dit geval wordt ingezet op een sportieve oppasoma, directeur, werknemer, scholier, student en sportieve fietser. Op deze mensen wordt de campagne toegespitst en ze eindigen uiteindelijk één op één op de site als ‘echte gebruikers’.

10 juni 2021

Een gaat een mail rond, ook bij de provincie, met een voorbeeld van de beoogde site. Met daarop duidelijk modellen.

5 juli 2021

Een ambtelijke bijpraatsessie op het provinciehuis. Er is nog geen knoop doorgehakt de modellen.

26 juli 2021

Initio mailt de provincie de stand van zaken door. Besloten wordt om de website te bouwen binnen de sites van de provincie. Daarmee draagt de provincie dus ook de volledige verantwoordelijkheid voor de content op de site.

Eind augustus

Een uitgebreide presentatie heeft Initio gemaild naar het provinciehuis. Met daarin suggesties, conform de wens van de opdrachtgever, voor ronkende reviews van echte fietsers. De prestentatie gaat goed rond op de digitale burelen van het provinciehuis, afgaande mails en cc’s.

25 augustus

De knoop is doorgehakt. Het fietsteam van de provincie mailt naar Initio: “Werk met modellen. In een later stadium gaan we misschien met echte mensen werken.” Dat is tegen het zere been en de initiële plannen van Initio. Het bedrijf wil vasthouden aan de publiekscampagne met echte gebruikers, maar onder tijdsdruk wordt gekozen voor modellen.

8 september 2021

In een uitgebreid intern document zet de provincie over een langere periode alles op een rij. Onder het kopje fotografie pent de ambtenaar:

De bedragen zijn helaas zwartgelakt, maar ook in de begroting worden de modellen opgenomen:

En gelukkig staat op een ander document wel het kostenplaatje voor de campagne. Zo betaalt de provincie 75.000 euro om de fietspaden weg te zetten op social media.

15 september 2021

Team Fiets van de provincie plaatst een opmerking bij het projectvoorstel over fotoshoots met modellen: “Prima. Graag een offerte voor dit bedrag. We gaan uit van de volgende modellen/ persona’s: lerares (vrouw, 30 jaar), werkgever (man, 50/60 jaar), scholiere (meisje, 16 jaar), sportieve fietser (wielrenner, man, 30 jaar), oppasoma (65 jaar), milieudienstmedewerker (man, 35-40 jaar). Per model hebben we een halve dag gereserveerd.” En nog wat opmerkingen die er nu niet toe doen.

16 september 2021

In hetzelfde document als van 8 september wordt op de 16e door een ambtenaar gemeld dat de website “rond is”. De website kan gemaakt worden en “4 oktober levert hij alles aan (fotografie en teksten). Week 41 staat alles klaar. [Zwartgelakt] is nu bezig met het vinden van modellen.”

20 september 2021

Een voorstel van een modellenbureau wordt gedeeld. De schrijver voor de teksten is inmiddels geïnformeerd, zo blijkt uit mailwisselingen.

21 september 2021

Wederom een update uit hetzelfde interne document (8 en 16 september) van het provinciehuis. In bulletpoints tikt een ambtenaar:

23 september

Provincie en Initio zitten om tafel voor een presentatie en brainstorm. Het gaat weer over de persona’s en er worden mogelijke uitspraken van ‘echte fietsers’ bedacht aan de hand van de overeengekomen unieke verkooppunten. Hieronder fragmenten uit de presentatie, die daags voor de samenkomst is verstuurd.

De ‘echte mensen’ moeten zelfs op bushokjes verschijnen:

24 september 2021

Initio appt naar de provincie, vermoedelijk over een van de modellen: “Ze kan ook een zwart broekje aantrekken, en het is klaar.”

7 oktober 2021:

De provincie mailt wijzigingen door voor de quotes van de modellen. De uitspraak van Marije de Jong moet worden aangepast. Ze zegt: “Fietsen is leuk, maar als het glad is vind ik het eng. Dus ben ik blij dat er op de Doorfietsroutes meteen gestrooid wordt als er sneeuw valt.” Dat laatste is niet zo, meldt een ambtenaar. Besloten wordt om de tekst aan te passen naar “Fietsen is leuk, maar niet als het glad is.” Deze uitspraak verschijnt uiteindelijk één op één op de site.

Ook in de actiepunten komt de verbetering terug:

11 oktober 2021

Initio klaagt in een mail over de wijzigingen die de provincie doorvoert in de site en stuurt een PDF met nieuwe teksten. Daarop antwoordt de provincie: “De haakjes moeten weg bij de foto’s.”

12 oktober 2021

Tussen ambtenaren onderling wordt gekibbeld over de stroeve samenwerking met Initio en een vervelende toon. “Alsof wij voor hen aan het werk zijn.” Die conclusie trekken wij niet na het doorspitten van 133 PDF’s vol mailverkeer en appcontacten. Initio reageert vriendelijk, professioneel en denkt mee. Van verstoorde verhoudingen is geen sprake in de vele documenten die wij hebben.

13 oktober 2021

De provincie stuurt een mail met correcties voor de quotes van de modellen.

14 oktober 2021

Het kabinet verbiedt het gebruik van nepreviews.

15 oktober 2021

Er wordt in de ochtend definitief een klap gegeven op doorfietsroute.nl. Initio krijgt de opdracht officieel en de brut kan los.

15 oktober 2021

Doorfietsroute.nl gaat aan het begin van de vrijdagmiddag live. Om het te vieren wordt groots uitgepakt met bestuurders die lintjes doorfietsen op een van de doorfietsroutes.

15 Oktober 2021

Een bron tipt halverwege de middag dat de echte mensen ingehuurde modellen zijn. Het blijkt te kloppen. De ‘echte fietsers’, de oppasoma, werkgever en zo, komen van een modellenbureau, wijst Google Image Search uit. Het modellenbureau wil niet reageren. Woordvoerder Irma Haan van de provincie schrikt van de bevindingen. Ze belt aan het einde van de middag terug: “Het is een slordige fout. De uitspraken zijn wel echt gedaan door de mensen die op de foto staan. Maar de naam die erbij staat klopt niet. Ik heb direct opdracht gegeven om de namen te verwijderen.” Een uur later zijn de namen weg, maar de uitspraken en foto’s blijven staan.

15 oktober 2021

Update op het interne document van 6 en 16 september. Een ambtenaar, vermoedelijk de woordvoerder van de provincie, die gebeld was voor een reactie, pent:

15 oktober 2021: “Hopelijk verdwijnt het snel in de doofpot”

Zes pagina’s uitdraai van een Whatsapp-gesprek tussen ambtenaren. Daarvan zijn vijf pagina’s volledig zwartgelakt. Maar wat wel zichtbaar is, zegt genoeg:

15 oktober 2021

Om 18:27 uur publiceren we: ‘Provincies Grunn en Drenthe plaatsten nep-reviews om eigen werk te promoten: “Beste investering van het jaar”‘

15 oktober

Terug naar het app-gesprek. Om 19:02 uur deelt een ambtenaar het artikel en tikt: “Lekker begin van de campagne.” Daarop reageert een collega: “Jep, jammer. Hopelijk ebt het snel weg. Goed weekend.” Waarop een ander appt: “Gaat goed komen dat weekend. En goed gereageerd op dit akkefietje!”

17 oktober

De NOS pakt het nieuws op en pent: “Een woordvoerder van de provincie Groningen laat weten dat de recensies waren uitbesteed aan een extern bureau. “We zijn er later achter gekomen dat het modellen waren, dat kan natuurlijk niet. Wat niet klopt, hebben we ook weggehaald.” Of de uitspraken verzonnen zijn en waarom de echte namen er uiteindelijk niet bij zijn gezet, is nog onduidelijk. De woordvoerder zegt dat na het weekend uit te zullen zoeken.”

20 oktober 2021

Groninger Belang en CDA willen opheldering over de nepreviews, meldt RTV Noord.

25 oktober 2021

Initio mailt naar de provincie. Het reclamebureau wil snel om de fysieke tafel met het kernteam voor kort overleg. “Over hoe we consistent naar buiten treden. Wij krijgen van meerdere kanten vragen. Primair over het artikel waarin, volgens de NOS, de provincie heeft verklaard dat zij niet op de hoogte zou zijn geweest dat er modellen gebruikt zouden worden. Terwijl dit eind augustus tijdens ons overleg is besloten en tijdens de bijeenkomst eind september met de hele groep is besproken. Voor de communicatie verwijzen wij nu steeds door naar de provincie. Daarnaast hebben wij een voorstel over ‘hoe verder’. Dat willen we het liefst zo snel mogelijk oppakken.”

De provincie antwoordt kort en krachtig: “Dat gaat niet lukken op dagen die je voorstelt. Je hoort van ons.”

29 oktober 2021

Onderling appcontant tussen ambtenaren over Initio: “We moeten een afspraak maken om het nieuws te brengen.” Met dat nieuws doelen ze op de beëindiging van de samenwerking met Initio, terwijl het contract nog lange tijd doorloopt.

2 november 2021

De provincie komt met schriftelijke antwoorden op de Statenvragen van CDA en Groninger Belang en extra vragen van ons, waar ze die vrijdagmiddag niet meer aan toekwamen. De provincie bevestigt de correctheid van ons artikel en betreurt de gang van zaken waardoor de integriteit van het bestuur een knel krijgt, terwijl het juist zo belangrijk is dat de overheid een betrouwbare partner is. En, het allerbelangrijkste: “De provincie heeft nooit opdracht gegeven om uitspraken van personen op onjuiste wijze te presenteren.”

Het is allemaal de schuld van het ingehuurde communicatiebedrijf. “Dat bureau heeft de website gemaakt. In de voorbereiding hebben ze concepten getoond waarbij foto’s, namen en teksten stonden. Volgens dat bedrijf zijn de gebruikte uitspraken echt door de modellen, die enthousiaste fietsers zijn, gezegd tijdens het voorgesprek. Het communicatiebedrijf heef vervolgens fout gehandeld met de koppeling tussen de uitspraak, foto en naam. Wij hadden dat niet door omdat dit voor ons herkenbare uitspraken zijn.”

2 november 2021

Provincie en Initio hebben een gesprek waarin door ambtenaren wordt medegedeeld dat de samenwerking per direct wordt gestopt.

Begin november

We ontdekken wie het reclamebureau is, dat door de provincie angstvallig wordt stilgehouden en benaderen directeur Gerard de Boer van Initio. Hij komt met een compleet andere lezing op de proppen.

8 november

De bom lijkt te barsten afgaande het Whatsapp-gesprek dat ambtenaren onderling hebben. Een provinciemedewerker stelt om 14:24 uur: “Ik heb bericht van Initio: ‘Dag, er is redelijk wat paniek ontstaan rondom de doorfietsroute. Het modellenbureau, de modellen en wij worden belaagd door Sikkom (* behoorlijk overdreven, enkele belletjes – red.). Onze naam wordt nu ook genoemd. Handigste is dat je nu ingrijpt.'”

8 november

Acht minuten na het appcontact dat ambtenaren onderling hebben, stuurt Initio een mail naar de provincie. De directeur bevestigt dat Initio niet akkoord is met de opzegging. Volgens de provincie liggen daar twee factoren aan ten grondslag. De eerste is de stroeve relatie. Onzin, volgens Initio:

Het tweede punt is, volgens de provincie, de geleden imagoschade voor het regionale bestuur. Daar zou Initio een kwalijke rol in hebben gespeeld. Ook die stelling wordt door de directeur met kracht ontkend. Sterker, het is juist het reclamebureau dat volgens hem schade leidt:

In reactie mailt de provincie dat een nieuw gesprek akkoord is en dat een brief over de beëindiging van de samenwerking onderweg is. Verder benadrukt de ambtenaar dat de communicatie richting pers via de provincie gaat. “Sikkom had jou ook benaderd. De beantwoording mag je aan ons overlaten. Dat geldt ook voor het modellenbureau. Punt is wel dat wij hebben begrepen dat de quotes op de site wel echt door de modellen zijn uitgesproken. Sikkom claimt van niet en wil weten hoe het zit. Kun jij aan ze vragen wat ze wel of niet hebben gezegd? Dan kan ik dat antwoorden.”

9 november

Initio mailt de provincie terug over het antwoord naar de Staten en pers, tussen de regels spat de woede van het scherm:

10 november

Reactie van de provincie:

Daarop schrijft Initio dat het Modellenbureau de modellen hier niet meer mee wil belasten en wil beschermen tegen nog meer media-aandacht:

En:

De provincie antwoordt, kort en krachtig: “Dank, voor nu genoeg voor wat betreft de persvraag.”

11 november

Gerard, directeur van Initio, mailt weer naar de provincie

De ambtenaar blijft echter onverbiddelijk:

Daar gaar Initio niet meer mee akkoord. De druk wordt opgevoerd:

Eem later:

En bam, afgekapt door de provincie:

14 november:

Nieuwe publicatie op Sikkom : ‘Provinciebestuur jokt tegen Staten over nepreviews. Het was de provincie die modellen wilde inzetten’. Dat kunnen we met zekerheid brengen dankzij documenten die we in handen hebben gekregen waarin erg duidelijk wordt dat de provincie zelf op 25 augustus opdracht gaf om te werken met modellen. Reactie van de provincie op die bevinding: “De beantwoording van de Statenvragen spreken voor zich, daar hebben we niets aan toe te voegen of af te doen. Mocht het bureau een andere lezing hebben, dan gaan we graag met hen in gesprek. Dit doen we rechtstreeks met hen en niet via de media. De fout die gemaakt is betreuren wij, maar hebben we nog dezelfde dag hersteld.”

17 november

PVV in de provincie stelt nieuwe vragen naar aanleiding van ons tweede artikel. Fractievoorzitter Ton van Kesteren wil weten waarom besloten is om met modellen te werken en of het college daarmee heeft ingestemd. En zo ja, waarom dan? En Ton wil graag inzage in de documenten.

17 november

Ambtenaren appen onderling over de opmerkingen van Initio:

30 november

De antwoorden op de vragen van PVV rollen binnen. Er wordt een draai gemaakt door de provincie. Het college zegt nu dat in de zomer onder tijdsdruk in goed overleg is besloten om te werken met modellen. De intentie om te werken met echte gebruikers is er nog steeds. Er wordt totaal niet ingegaan op de uitvoerige overleggen over het inzetten van modellen op initiatief van de provincie. Op de belangrijke vraag, waarom de provincie heeft gekozen voor modellen, volgt een erg wazig en weinigzeggend antwoord:

6 december

Initio krijgt een brief waarin de samenwerking, die tot de zomer van 2022 zou doorlopen, definitief wordt opgezegd. In reactie laat Gerard aan ons weten er werk van te maken. “Wij zijn willens en wetens weggezet als leugenaar, terwijl we conform de opdracht hebben gewerkt. Ik wil excuses van de provincie en een schadevergoeding voor de imagoschade en het mislopen van de laatste maanden van het contract, zonder in, onze ogen, goede opgaaf van redenen.”

Nou kun je denken: boeien, zijn maar reviews. Dat is ook zo. Maar juist daarom. Als de provincie al zo konkelt, liegt, draait en anderen voor de bus gooit om fokking reviews, hoe gaat dat dan met echt ingewikkelde en grote zaken, zoals de Zuidelijke Ringweg, windmolen- of zonneparken en meer van dat? Oh ja, de reviews staan nog steeds online alsof ze daadwerkelijk uitgesproken zijn door de fietsers op de foto. Alle reden om de provincie opnieuw om een reactie te vragen.

Reactie provincie op de vrijgekomen informatie

Na drie dagen aandringen komt vanochtend het hoge woord eruit. Jan van der Meide, woordvoerder van de provincie: “Wij zien geen aanleiding om te reageren op dit besluit en de openbaargemaakte stukken. Het besluit zelf geeft inzicht in het vrijgeven van de gevraagde informatie en de openbaarmaking daarvan. De brief die je bij de WOB stukken hebt ontvangen is de bestuurlijke reactie, ondertekend door Bas Krijgsheld namens Gedeputeerde Staten.”

Voor het gemak hieronder de brief met bestuurlijke reactie. Na drie uur lezen hebben wij nog geen inhoudelijke reactie aangetroffen in het document, maar dat kan aan ons liggen.

Klikkerdeklik hier voor alle vrijgegeven documenten. Downloaden kan tot begin maart.